Bugale Annaig
Annaig ‘neus zellet kant gwezh doc’h ar mell orloj a’r zal vras,
àrnezhoñ ur vag peñseet éh wintat-diwintat
a-gleiz hag a-zehoù, a-zehoù hag a-gleiz, tik tik, tik
tik, àr e warigoù ba ur feson diharak.
Mil mallezh, pezh joñj fall bout laket ar vagig-se
barzh-añze àr valanser ur faos orloj mod ar
Franche-Comté !
Ar c'hozh hani-se a goedajoù peget an eil àr egile,
loueget e nadoezioù.
Ar veme ne oe ket pet pinvîk james anezhi, mes alkent ! An
dra-sen ne barra ket a vout plijet get an traoù brav, pe get
traoù jaojabl atav...
Atahinet a oe Annaig, ha lakat ar yuc’had bolennoù,
bokedoù livet àrnezhe, àr daolig ar guizin.
Hè ‘deus skouarnioù bihan tout, ha hrevet ar vodell gozh
eh vez gwelet doc'h un tu tudigoù botoù-koed gete, ha
doc'h an tu arall hanv an den a viaoua ar volenn-sen. Annaig, Nolwenn,
Gael ha Yannig. A-c'houde gwerso eh oe marv Tad àr vor, gastig.
Dam ya, get ar mor an den ne gava ket berped ar pezh a c’horta.
Moaiand zo pediñ ivez, tieñ, mes d’ober petra ?
Ar vamm a dorcha he daouarn àr he santer koeret. Hè zo
skaret tout. A-gaost d'ar pesked. Bamdez e tibaba pesked.
Hag eit ar skol, ar vugale zo rhet dezhe en em zibrouilhiñ
o-c’hunan. Ha chetu hè zo chomet da harikotat àr-lerc’h...
Mes ma arrivant re-zevezhat ne vo ket mad ken ar chokolad kiomm ! Get
ar c’hiommder zo, heñv a gasa moged bar guizin a-bezh, ha
glebiñ c’hoazh ar vag zo àr an orolaj zo e-taltoñ.
Kriadennoù a vez klawet tre ar fenestroù. Ba Langedig
a-bezh e tassona huichadennoù ar vugale. Didand an erc'h (ha ne
vez ket kalz anezhoñ ba miz an Azvent), ar vousailh a arriva en
ur redek, kabigoù gete. Pa zantant pegen kaer eo ban ti, o
fasigoù a grisa get ar blijadur. O zac’hoù-skol a gouezha
àr ar plas-ti. An doùr a gouezha diàr ar
botoù-kaouchou ha gober a ra poullennoù àr an
torch-treid. Nolwenn, Gael ha Yannig a laka o sreidigoù glanek
ba pikoeilh chaosonoù a-bep-sort livajoù.
A-dammigoù ar guizin a ziskoa bout karget a dud.
Lapet, krignet, chaket a veż...
Haou’ta, pegen yein eo er-maez !
- Neuzen, a c'houlenna Annaig, da 7 eur eh vo ar fest, pas ? Paskal zo
daet da benn a gavout unan pennak eit kemer e lec'h?
Yannig a zava e fri diàr e volenn. E vuzelloù a vouzha,
golaet a chifon, pa rà e ziv c'hoer taolioù glin-brec’h
dezhoñ, pep unon doc'h he su.
- Mamm, Yannig y-eo a vo ar peizant, hag an torrigan 'vo bar
pennoù-ketañ ivez !
- A ! Annaig a choma hemp rhanniñ grig. Skoaet eo pet he
c'halon. Gozik ema é frañstellat. Mes Nolwenn zo
birvilhet-tout en ur joñjal eh yey da strakal he daouarn d'he
breur doc'hpenn eit d'he c'hoer.
- An Itron Boulc'h ‘neus gwelet an Aotroù Gwegan, ha
hennañ zo koutant. Yannig y-eo a zañsa ar
gwellhañ. Ha doc'hpenn-tra eh ouia pezh ‘neus da lâret.
Get Gael ‘neus desket, e-pad an dihan-skol.
- Gwir eo, Gael? Ho preur a c'hoariey genoc’h? C’hwi a vo ar zorserez
vil get he mhask, pas ? Annaig a zanta ema he daouarn é
kreniñ :
- Mad eo. Mad an traoù. Ema rhet en em bleustriñ a-feson
neuzen. Ur gwiskemant 'peus kemeret, Yannig?
Yannig a c’hromella:
- 'Blija ket ar botoù-koed diñ ! ‘Meus ket pet-miñ
dañset get botoù-koed james ! Ar re 'rall ‘neus pet
gwraet. Bout zo rhe ha ‘neus pet dañset deja ba
festoù-noz, ha get ar bagad.
- Ma 'neus lâret ar Boulc'h eh oe mad, neuzen ema mad ! a
lâra Gael vihan, zouezhet. Ne zigemera ket tout ar vugale,
heñ. Ha rhaet ‘neus botoù-koed doc’h.
Annaig a vousc’hoarzha.
Doùr zo daet ba he daoulagad. Ar wezh ketañ a vo d’ar
vugaligoù-mañ c'hoari ba pezh-c'hoari Nedeleg. Hag ar re
wellhañ a vint, zur’walc’h.
Namaet...
Namaet ar pezh hec'h hirisa a-c'houde mar a zevezh deja, a vo disklomet
hemberr, merhat.
Pezh he sregasa, pezh he lhaka diaes.
Henoazh eh vo achiv, marsen.
Petramant eh vo gwaezh.
Keuz ‘neus da chakiñ he samm spered tri deiz rhaok Nedeleg.
Kortiz ‘nez eit traoùigoù dister, un taol c’hoazh !
Hag ar mousaillh ! Hi a oe prest da ankouashaat ar mousailh !...
Bar lein, bar c'hamproù so trouz spontus get ar vugale. ‘Maet ne
ziskarint ket an ti !
Bremañ ema daet tro Yannig d’ober an azen, dañsal un
dañs fisel àr ar blañcheris... Ha Nolwenn ha Gael
é tiskaniñ.
- Ale, Bretoned, ema rhet doc'h lesker ho mhouezh da ziskuizhiñ
! Zorserez, ho-kunon e lhakêc’h ho tok petramant 'peus afer a un
taol-zikour ? Hag ar peizant ? Getoñ ema tout pezh 'faota?
Ha klawet Yannig é tagiñ da c'hoarzhet.
- Ya Mamm, ma binioù zo geniñ !
N’eus ket gwiskemant ebet get Nolwenn. He fullover bravhañ ‘neus
laket newazh. Kanennoù gospel a vo kanet get bugale he c'hlas.
Ha kaniñ he-c’hunan a rey ivez. Drol y-eo, Mamm ‘noe gromellet
ivez a-gaost d’an traoù-mañ. Splann y-eo ne blija ket
sort traoù dezhi ! Newazh ema hi an heñi ‘noe broudet he
bugale da lakat o hanv eit « merc’heriazhoù an Amicale
Laïque ».
Met piv a ouia petra a droa ba penn ar mammoù ?...
Ur tamm joñj a za d'he spered. Mes dav ! buon-ha-buon eh achapa
get dalc’h an traoù devezhañ zo da gampenn. Ur fulennig
joñj ken fonnabl ken n’en neus ket joñj Nolwenn bout pet
anezhi.
Chetu, mall eo. Tout an dud a ya bar c'h4L bihan, ha rhet eo
digoriñ e fenestr a-drañv eit lesker ar beg a dok ar
zorserez da chom er-maez... Stenn-tout y-eo Gael, Nolwenn a c'hragella
hag a fistilha get ar joe, Yannig a rekina ziàr-benn e
votoù-koed. Annaig zo àr he diadrañv :
- Yannig, petra 'faot doc’h ?
- 'Blija ket ar botoù-koed-mañ diñ. N’int ket mad.
Rhe-vras int.
Hi a hunada, disammet èl eh oe : "beñ 'po ket 'maet mont
da welet an Aotroù Boulc'h. Ur bern botoù-koed zo
getoñ ban estaj ketañ. Zur 'walc'h eh vo rhe ‘rall ha a
jaojey doc’hoc’h."
Arriv int, pep unon a ziskenna diàr an oto. Tout ar
familhoù zo añze deja. Ar pepeoù, ar
memeoù, ar matañdoù, ar yoñtroù...
Hè zo é skotchiñ, é stagiñ get
tammoù fiselenn, é kribiñ, é rheiñ
kalon d’ar vugale. Annaig ne oe ket rhet dezhi digas den ebet.
Àr-bouez ar mousailh, zur’walc’h. Hag ur pezh a familh, ‘peus
ket afer da gredout ! Ha setu Yannig é c’halopat, da glazh e
votoù-koed. Gael é kampenn he sok. Nolwenn é
skarzhiñ he goûg ban toaletoù...
Annaig ‘neus ket gwelet na klawet tra ebet ag an c’hoari. He daoulagad
a oe é sellet pizh doc'h ar zaliad tud. Àr he
diadrañv. Eit netra, ke èl kustum, tout an dud ‘neus
diskanet d'ar zonennoù kozh, merchet taol ar c'hanennoù
gospel, ha straket o daouarn eit kement tra a oe pet gwraet.
Neuzen, pa’d eo daet Yannig da zaludiñ, gwisket èl ur
peizant breton a wezharall, ha torriganed hiriset o blev gete ha
gleb-doùr o bonetoù get an c'hwez, Annaig ‘neus duhunet.
Neuzen hi ‘deus rhedet bedik diadrañv ar ridoioù. Ha
rhaet he gourc’hemennoù d’he sri c’hrudur.
Bouchet d'an dichotoù du, ha rhaet ton da vlev spulc'h he sri
c’hrudur...A dam, n’eo ket eit netra eh oe Yaakaar hanv-familh ar
voused ! Èl o sad, ur pezh martelod anezhoñ.
Bar langaj wolof e tala "espoer"...
Didand divrec'h hir Annaig, eh ya an tri c’hrudur, ken du kroc’hen unon
èl kani an all, d'ar c'h4L, ihuel o c’halon gete.
Laket ba brezhoneg get ???
Miz 2002
Vincent Croëzer.
|
Les enfants d'Annick
Annick a regardé cent fois la grande pendule du salon, avec son
bateau naufragé qui tangue de droite à gauche, et de
gauche à droite, tic tac, tic tac, avec cette odieuse lenteur.
Nom d'un chien, quelle vilaine idée, d'avoir collé cette
reproduction là, sur le balancier de la fausse horloge comtoise !
Ce vieux truc en mauvais bois contrecollé, aux aiguilles tordues.
La mémé n'avait jamais été riche, mais tout
de même ! Ça n'empêche pas d'avoir, sinon du
goût, du moins de la décence…
Annick pose avec agacement la pile de bols fleuris sur la petite table
de la cuisine. Ils ont tous de petites oreilles et, fidèles
à la tradition, s'ornent de personnages en sabots d'un
côté, du nom de leur propriétaire de l'autre.
Annick, Nolwenn, Gaëlle et Yannick.
Papa est mort en mer voilà déjà un sacré
bout de foutu temps. Dame, oui, la mer ça ne paie pas toujours.
On peut toujours prier, tiens. J't'en foutrais des chapelets, moi !
La mère essuie ses mains sur son tablier ciré. Elles sont
toutes gercées. C'est le poisson. Tous les matins, elle le trie.
Et les enfants doivent se débrouiller tous seuls pour
l'école.
Et les voilà qui sont encore restés traîner
après…
C'est qu'il va pas attendre, le chocolat chaud ! Avec la
température qu'il fait, il envoie de la vapeur dans toute la
cuisine, même qu'il va mouiller encore le bateau sur la pendule
à côté.
Mais des cris se font entendre par les fenêtres. Tout Languidic
résonne du cri des enfants. Sous la neige,
évènement rare en décembre, les gosses en kabics
arrivent en cavalant. Pointant des cagoules, les frimousses se froncent
de plaisir en se heurtant à la bonne chaleur de l'entrée.
Les cartables tombent par terre. Les bottes laissent des mares sur le
paillasson.
Nolwenn, Gaëlle et Yannick fourrent leurs petits pieds laineux
dans d'énormes chaussons bariolés.
Trotti-trotta, la petite cuisine paraît soudain noire de monde.
Ca lape, ça grignote, ça déchiquète…
Bouh, ce qu'il fait froid dehors !
- Alors, interroge maman Annick, alors, la fête, c'est bien
à 7 heures ? Est-ce que Pascal a pu se faire remplacer ?
Yannick lève le nez de son bol. Ses lèvres mousseuses
font la moue, tandis que ses deux sœurs le poussent du coude, chacune
de leur côté.
-Maman, c'est Yannick qui va faire le paysan, et aussi le korrigan du
début !
-Ah ! Annick reste sans voix. Quelque chose vient de la frapper en
plein cœur. Elle en tituberait presque. Mais Nolwenn est toute
excitée à l'idée d'aller applaudir son
frère en plus de sa sœur.
- Madame Le Boulch a vu monsieur Guéguan, et il est d'accord.
C'est Yannick qui danse le mieux. Et puis, il sait déjà
son texte. Il l'a appris à la récréation avec
Gaëlle.
- C'est vrai, Gaëlle ? Ton frère va jouer avec toi ? Mais
toi, tu fais toujours la vilaine sorcière, avec le masque
?Annick sent ses mains trembler :
- C'est bien. C'est très bien. Alors, il faut bien se
préparer. Tu as pris un costume, Yannick ?
Yannick ronchonne :
-J'aime pas les sabots ! J'ai jamais dansé en sabots, moi. Les
aut's, oui. Y'en a des qu'ont dansé déjà au Fest
Noz, et avec le Bagad.
- Si Le Boulch a dit c'est bon, c'est bon ! s'étonne la petite
Gaëlle. Il ne prend pas tout le monde, hein. Et il t'a
donné des sabots.
Annick sourit. Elle a les larmes aux yeux.
Ce sera bien la première fois que ses petits joueront dans la
pièce de Noël. Et ils seront les meilleurs, bien sûr.
Seulement…
Seulement, ce qui l'agace depuis plusieurs jours déjà
risque bien de trouver bientôt sa réponse.
Ce qui la tarabuste, ce qui la met mal à l'aise.
Ce soir, si ça se trouve, ça sera fini.
Ou bien ça sera pire.
Annick s'en veut d'avoir de mauvaises pensées, à trois
jours de Noël. Elle se fait du mouron pour pas grand chose,
décidément ! Et les lapins, elle allait oublier les
lapins ! …
Là-haut, dans les chambres, les gosses font un foin d'enfer.
Pourvu qu'ils ne démolissent pas la baraque !
C'est Yannick, maintenant, qui ne trouve rien de mieux que de
répéter un Fisel sur le plancher… Avec Nolwenn et
Gaëlle dans les chœurs.
-Allez, les bigoudens, faut reposer vot'voix ! La sorcière, tu
le mets toute seule ton chapeau, ou tu veux de l'aide ? Et l'paysan, il
a tout c'qu'il faut ?
Elle entend Yannick s'étrangler de rire.
- Oui, maman, j'ai mon biniou !
Nolwenn, elle, n'est pas costumée. Mais elle a mis son plus beau
pull. Sa classe chantera des gospels. Et elle aura droit à son
petit solo.
Bizarrement, maman avait aussi ronchonné.
Elle n'a décidément pas l'air d'apprécier ce genre
d'activités !
Pourtant, c'est elle qui a poussé ses enfants à
s'inscrire aux mercredis de l'Amicale Laïque…
Mais qui saura jamais ce qui passe par la tête des mères ?
Une petite réflexion se fait jour. Mais, zou !
vite envolée dans la fébrilité des derniers
préparatifs. Une étincelle si fugitive que Nolwenn ne se
rappelle plus du tout l'avoir pensée.
Ça y est, c'est l'heure. Tout le monde embarque à bord de
la petite 4L, dont on est obligé, malgré le froid,
d'ouvrir la vitre arrière pour laisser passer le bout pointu du
chapeau de sorcière… Gaëlle est raide comme la justice,
Nolwenn jacasse et frétille de joie, Yannick ronchonne sur ses
sabots. Annick est sur le qui-vive :
- Yannick, qu'est-ce qui ne va pas ?
- J'aime pas les sabots. Y me vont pas bien. Y sont trop grands.
Elle pousse un ouf ! de soulagement : " Eh bien, t'iras voir Monsieur
Le Boulch. Il en a plein, des sabots, au premier. Y'aura bien une paire
pour toi ".
Arrivée. Tout le monde descend. Toutes les familles sont
déjà là. Les pépés, les
mémés, les taties, les tontons… Ça scotche,
ça ficelle, ça coiffe, ça encourage.
Annick n'a pas de famille à amener. Sauf les gosses, bien
sûr. Et c'est une sacrée famille, ah dame oui !
Et v'là le Yannick qui filoche chercher ses sabots. Gaëlle
qui redresse son chapeau. Nolwenn qui s'éclaircit la voix dans
les lavabos…
Du spectacle, Annick n'a rien vu, rien entendu. Les yeux rivés
sur la salle. Sur la défensive. Pour rien, puisque, comme
d'habitude, tout le monde a repris en chœur les vieux succès
traditionnels, frappé des mains en cadence aux gospels,
applaudit à tout rompre à tout.
Alors, quand Yannick est venu saluer, en vieux paysan breton,
entouré de korrigans hirsutes aux bonnets trempés de
sueur, elle s'est réveillée.
Puis elle a couru vers derrière le rideau.
Elle a félicité ses trois enfants.
Elle a embrassé les joues brunes, et caressé les cheveux
crépus de ses trois enfants...
Ah Dame, c'est pas pour rien qu'ils s'appellent Yaakaar, les gosses !
Comme le père, qu'était un sacré marin.
En wolof, ça veut dire " espoir "…
Sous les grands bras d' Annick, les trois petits, aussi noirs les uns
que les autres, rejoignent fièrement la 4L.
Lauranne
|