D'une langue à l'autre...
et textes
incidemment, sciemment
ou comme prétexte.








 
actu  
  archives


Actu : Novembre- D'une langue à l'autre...


Quinze ans plus tard…
Pempzek bloaz war-lerc’h…
par
Pascal Epron *

Pour cette rubrique langue en web, Pascal Epron a voulu offrir aux lecteurs de Francopolis une courte nouvelle qu'il a écrite en breton puis traduite en français.


Je quittai Paris vers six heures du soir. Il faisait déjà nuit car nous étions en décembre et les réverbères étaient allumés. Je pris la Nationale 10. Cette route même jusqu’à Chartres et de là on peut prendre une autre route pour aller en Bretagne. Cette fois-ci cependant, je n’irai pas si loin. Il y avait environ 50 kilomètres entre le village et Paris, m’avait dit Marie.

Je me souvenais de ces nombreuses fois où nous avons pris cette route, Marie et moi quand nous allions en Bretagne. Ses parents habitaient encore là-bas. Elle était venu à Paris pour son travail, quinze ans plus tôt, et je l’avais rencontrée à la « Mission bretonne » pendant les cours de breton. Nous avions rapidement sympathisé et plus rapidement encore, elle vint vivre chez moi. Nous passâmes cinq ans ensemble, cinq ans de bonheur, d’amour passionné, trop sans doute. Et un beau jour, elle s’en alla, me laissant comme un homme blessé… Dix ans avaient passé, pensais-je, et j’étais en chemin pour enfin aller la retrouver…

Vers mi septembre j’avais reçu une lettre. C’était Marie. Un de nos amis de longue date qu’elle avait vu cet été en Bretagne lui avait donné mon adresse. Elle me disait qu’elle était récemment revenue vivre près de Paris et qu’elle aimerait me revoir. Ce qui se réalisa, tant et si bien que nous avons décidé, après tant d’années, de vivre à nouveau ensemble.
Ma voiture roulait à vive allure sur la grande route. Nous étions samedi et à cette heure, durant l’hiver, il y avait peu de monde. J’arrivai enfin sur la départementale, bordée d’arbres, qui menait jusqu’au petit village où Marie avait acheté sa maison. Soudain je vis un panneau éclairé par mes phares avec un nom dessus : Le Mesnil. J’étais arrivé à l’endroit où vivait Marie. Un peu plus loin, sur la gauche, se trouvait l’église avec un grand jardin derrière. Je parvins à un carrefour et tournai à droite. La grande rue d’un petit village par une nuit d’hiver : personne sur les trottoirs, quelques maisons éclairées de-ci de là, un café encore ouvert avec quelques clients buvant leur dernier verre… Un village enveloppé par la nuit et le froid que je devais traverser jusqu’au bout avant de trouver sa maison.

Je continuai mon chemin en accélérant… Je vis soudain une silhouette surgir devant moi. Affolé, j’appuyai violemment sur le frein mais il était trop tard pour éviter l’accident. Le bruit effrayant du choc, le corps projeté à plusieurs mètres, puis plus rien, de nouveau le silence de la nuit. Je restais abattu, accroché au volant. Encore abasourdi, j’entendis petit à petit les voix des gens sortis de chez eux pour voir le drame. La femme était morte. Car c’était une femme. Une bretonne installée ici depuis peu, une bretonne nommée Marie…

****
version en breton... par Pascal Epron

Pempzek bloaz war-lerc’h…

Kuitaat a ris Pariz war-dro c’hwec’h eur diouzh an abardaez. An noz a oa deut dija peogwir e oamp e miz Kerzu ha war elum e oa ar postoù gouloù. Kemer a ris da gentañ an hent RN10. An hent-se a gas betek Chartres hag alese e c’hellomp kemer un hent all evit mont da Vreizh. Ar wech-mañ avat ne dafen ket ken pell. Un hanter kant kilometr bennak a oa etre ar gêriadenn ha Pariz, he doa lavaret Mari din.

Soñjoù am boe eus ar gwechoù niverus ma oa bet kemeret an hent-se ganeomp, Mari ha me pa z’aemp da Vreizh. He zud a oa o chom du-hont c’hoazh. Deut e oa-hi da Bariz evit he labour, pemzek bloaz a-raok, hag e kejis ganti e « ti ar Vretoned » e-pad ar kentelioù brezhoneg. Buan e oamp deut da vezañ mignoned ha buanoc’h c’hoazh e teuas da vevañ em zi. Tremen a rejomp pemp bloaz asambles, pemp bloaz a levenez, a garentez ivoulus, betek re marteze. Hag un deiz, hi da vont kuit o lezel ac’hanon evel un den bloñset… Dek vloaz a oa tremenet, e soñjis, hag e oan war an hent evit mont d’he adkavout a-benn ar fin…

War-dro hanter miz Gwengolo em boa resevet ul lizher. Mari an hini e oa. Roet e oa bet ma chomlec’h dezhi gant ur mignon a bell  deomp he doa gwelet e Breizh e-pad an hañv. Lavarout a rae din e oa deut en-dro da vevañ nevez zo tost da Bariz hag e plijfe dezhi adwelout ac’hanon. Ar pezh a oa bet graet,  kement ha ken brav ma hon doa divizet, goude kement a vloavezhioù, da vevañ asambles en-dro.

Tizh a oa gant ma c’harr war an hent bras. Disadorn e oa ha d’an eur-mañ, e-pad ar goañv, ne oa ket kalz tud. Erruout a ris a-benn ar fin war hent an departamant, bordet gant gwez, a gase betek ar gêriadenn vihan ma oa an ti prenet gant Mari. A-daol-trumm e welis ur skritel sklêrijennet gant gouleier ma gwetur, un anv warnañ : Le Mesnil. Erruet e oan el lec’h ma oa Mari o chom. Un tammig pelloc’h, war an tu kleiz, e oa an iliz, ur mell liorzh a-dreñv dezhi. Degouezhout a ris en ur c’hoazh-hent ha treiñ war an tu dehoù. Straed vras ur gêriadenn vihan diouzh un noz-goañv : nikun o kerzhout war ar riblennoù, un nebeud tiez sklêrijennet amañ hag ahont, un ostaleri digor c’hoazh gant un nebeud oztizien oc’h evañ o banne diwezhañ… Ur gêriadenn gronnet gant an noz hag an amzer yen a oa ret din treuziñ penn-da-benn a-raok tizhout he zi.

Kenderc’hel a ris gant ma hent en ur lakaat tizh… Un drolinenn a welis a-daol-trumm o tiflukañ dirakon.  Penfollet e stardis an nerzhusoc’h ar gwellañ, hogen berr-tre e oa da vont e-bioù d’ar gwallzarvoud. Trouz spontus ar stroñs, ar c’horf bannet meur a vetr pelloc’h ha netra ken, sioulder an noz en-dro. Chom a ris badet, staget ouzh ar rod-stur. Dalc’het c’hoazh gant ar sebezenn e klevis tamm ha tamm mouezhioù an dud a oa deut er-maez eus o zi da welout ar reuz. Marvet e oa ar plac’h. Peogwir ur plac’h e oa. Ur vreizhadez deut da vevañ amañ n’eus ket pell zo, ur vreizhadez anvet Mari…

***

Présentation de Pascal Epron:


Bien que parisien (presque) pur jus, je suis tombé très tôt dans la marmite bretonne à la suite du remariage de mon père alors que je n'avais que cinq ans. Souvenirs de vacances, rencontres de personnes parlant une langue étrange à mon oreille de petit garçon.
Au fil des ans j'ai voulu en savoir plus, me rapprocher de cette famille et terre d'adoption. J'ai donc commencé en 1983 avec la bonne vieille méthode Assimil , My taylor is rich, Pinvidig eo ma c'hemener en breton.
Puis rencontre avec la Mission bretonne, rue Delambre, quartier Montparnasse, quartier breton par excellence.
Ensuite pour « aller de l'avant avec le breton », « mont war-raok gant ar brezhoneg », inscription à l' école par correspondance, Skol Ober  propose plusieurs niveaux, du débutant au confirmé. Enfin petit détour par l'université de Rennes, afin de taquiner la licence grâce au téléenseignement

Toutes les langues minoritaires encore parlées en France, le basque, le breton, le catalan, l'alsacien et bien d'autres encore, méritent à la fois notre respect et notre attention. Elles font partie du patrimoine de notre pays et leur disparition serait une catastrophe tant linguistique que culturelle. Le dépaysement à deux pas de chez vous, pourquoi ne pas y goûter?

-----------------


Pascal Epron
recherche Juliette Clochelune
pour Francopolis novembre 2008


Créé le 1 mars 2002

A visionner avec Internet Explorer