|
Actu :
Novembre- D'une langue à l'autre...
Quinze ans plus tard…
Pempzek bloaz war-lerc’h…
par
Pascal Epron *
Pour
cette rubrique langue en web, Pascal Epron a voulu offrir aux lecteurs
de Francopolis une courte nouvelle qu'il a écrite en breton puis
traduite en français.
Je quittai Paris vers six heures du soir. Il faisait déjà
nuit car nous étions en décembre et les
réverbères étaient allumés. Je pris la
Nationale 10. Cette route même jusqu’à Chartres et de
là on peut prendre une autre route pour aller en Bretagne. Cette
fois-ci cependant, je n’irai pas si loin. Il y avait environ 50
kilomètres entre le village et Paris, m’avait dit Marie.
Je me souvenais de ces nombreuses fois où nous avons pris cette
route, Marie et moi quand nous allions en Bretagne. Ses parents
habitaient encore là-bas. Elle était venu à Paris
pour son travail, quinze ans plus tôt, et je l’avais
rencontrée à la « Mission bretonne » pendant
les cours de breton. Nous avions rapidement sympathisé et plus
rapidement encore, elle vint vivre chez moi. Nous passâmes cinq
ans ensemble, cinq ans de bonheur, d’amour passionné, trop sans
doute. Et un beau jour, elle s’en alla, me laissant comme un homme
blessé… Dix ans avaient passé, pensais-je, et
j’étais en chemin pour enfin aller la retrouver…
Vers mi septembre j’avais reçu une lettre. C’était Marie.
Un de nos amis de longue date qu’elle avait vu cet été en
Bretagne lui avait donné mon adresse. Elle me disait qu’elle
était récemment revenue vivre près de Paris et
qu’elle aimerait me revoir. Ce qui se réalisa, tant et si bien
que nous avons décidé, après tant d’années,
de vivre à nouveau ensemble.
Ma voiture roulait à vive allure sur la grande route. Nous
étions samedi et à cette heure, durant l’hiver, il y
avait peu de monde. J’arrivai enfin sur la départementale,
bordée d’arbres, qui menait jusqu’au petit village où
Marie avait acheté sa maison. Soudain je vis un panneau
éclairé par mes phares avec un nom dessus : Le Mesnil.
J’étais arrivé à l’endroit où vivait Marie.
Un peu plus loin, sur la gauche, se trouvait l’église avec un
grand jardin derrière. Je parvins à un carrefour et
tournai à droite. La grande rue d’un petit village par une nuit
d’hiver : personne sur les trottoirs, quelques maisons
éclairées de-ci de là, un café encore
ouvert avec quelques clients buvant leur dernier verre… Un village
enveloppé par la nuit et le froid que je devais traverser
jusqu’au bout avant de trouver sa maison.
Je continuai mon chemin en accélérant… Je vis soudain une
silhouette surgir devant moi. Affolé, j’appuyai violemment sur
le frein mais il était trop tard pour éviter l’accident.
Le bruit effrayant du choc, le corps projeté à plusieurs
mètres, puis plus rien, de nouveau le silence de la nuit. Je
restais abattu, accroché au volant. Encore abasourdi, j’entendis
petit à petit les voix des gens sortis de chez eux pour voir le
drame. La femme était morte. Car c’était une femme. Une
bretonne installée ici depuis peu, une bretonne nommée
Marie…
****
version en breton... par
Pascal Epron
Pempzek bloaz war-lerc’h…
Kuitaat
a ris Pariz war-dro c’hwec’h eur diouzh an abardaez. An noz a oa deut
dija peogwir e oamp e miz Kerzu ha war elum e oa ar postoù
gouloù. Kemer a ris da gentañ an hent RN10. An hent-se a
gas betek Chartres hag alese e c’hellomp kemer un hent all evit mont da
Vreizh. Ar wech-mañ avat ne dafen ket ken pell. Un hanter kant
kilometr bennak a oa etre ar gêriadenn ha Pariz, he doa lavaret
Mari din.
Soñjoù
am boe eus ar gwechoù niverus ma oa bet kemeret an hent-se
ganeomp, Mari ha me pa z’aemp da Vreizh. He zud a oa o chom du-hont
c’hoazh. Deut e oa-hi da Bariz evit he labour, pemzek bloaz a-raok, hag
e kejis ganti e « ti ar Vretoned » e-pad ar
kentelioù brezhoneg. Buan e oamp deut da vezañ mignoned
ha buanoc’h c’hoazh e teuas da vevañ em zi. Tremen a rejomp pemp
bloaz asambles, pemp bloaz a levenez, a garentez ivoulus, betek re
marteze. Hag un deiz, hi da vont kuit o lezel ac’hanon evel un den
bloñset… Dek vloaz a oa tremenet, e soñjis, hag e oan war
an hent evit mont d’he adkavout a-benn ar fin…
War-dro hanter miz Gwengolo em boa resevet ul lizher. Mari an hini e
oa. Roet e oa bet ma chomlec’h dezhi gant ur mignon a bell deomp
he doa gwelet e Breizh e-pad an hañv. Lavarout a rae din e oa
deut en-dro da vevañ nevez zo tost da Bariz hag e plijfe dezhi
adwelout ac’hanon. Ar pezh a oa bet graet, kement ha ken brav ma
hon doa divizet, goude kement a vloavezhioù, da vevañ
asambles en-dro.
Tizh a oa gant ma c’harr war an hent bras.
Disadorn e oa ha d’an eur-mañ, e-pad ar goañv, ne oa ket
kalz tud. Erruout a ris a-benn ar fin war hent an departamant, bordet
gant gwez, a gase betek ar gêriadenn vihan ma oa an ti prenet
gant Mari. A-daol-trumm e welis ur skritel sklêrijennet gant
gouleier ma gwetur, un anv warnañ : Le Mesnil. Erruet e oan el
lec’h ma oa Mari o chom. Un tammig pelloc’h, war an tu kleiz, e oa an
iliz, ur mell liorzh a-dreñv dezhi. Degouezhout a ris en ur
c’hoazh-hent ha treiñ war an tu dehoù. Straed vras ur
gêriadenn vihan diouzh un noz-goañv : nikun o kerzhout war
ar riblennoù, un nebeud tiez sklêrijennet amañ hag
ahont, un ostaleri digor c’hoazh gant un nebeud oztizien oc’h
evañ o banne diwezhañ… Ur gêriadenn gronnet gant an
noz hag an amzer yen a oa ret din treuziñ penn-da-benn a-raok
tizhout he zi.
Kenderc’hel a ris
gant ma
hent en ur lakaat tizh… Un drolinenn a welis a-daol-trumm o
tiflukañ dirakon. Penfollet e stardis an nerzhusoc’h ar
gwellañ, hogen berr-tre e oa da vont e-bioù d’ar
gwallzarvoud. Trouz spontus ar stroñs, ar c’horf bannet meur a
vetr pelloc’h ha netra ken, sioulder an noz en-dro. Chom a ris badet,
staget ouzh ar rod-stur. Dalc’het c’hoazh gant ar sebezenn e klevis
tamm ha tamm mouezhioù an dud a oa deut er-maez eus o zi da
welout ar reuz. Marvet e oa ar plac’h. Peogwir ur plac’h e oa. Ur
vreizhadez deut da vevañ amañ n’eus ket pell zo, ur
vreizhadez anvet Mari…
***
Présentation
de Pascal Epron:
Bien que parisien (presque) pur jus, je
suis tombé très tôt dans la marmite bretonne
à la suite du remariage de mon père alors que je n'avais
que cinq ans. Souvenirs de vacances, rencontres de personnes parlant
une langue étrange à mon oreille de petit garçon.
Au fil des ans j'ai voulu en savoir plus,
me rapprocher de cette famille et terre d'adoption. J'ai donc
commencé en 1983 avec la bonne vieille méthode Assimil , My taylor
is rich, Pinvidig eo ma c'hemener en breton.
Puis rencontre avec la Mission bretonne, rue Delambre,
quartier Montparnasse, quartier breton par excellence.
Ensuite pour « aller
de l'avant avec le breton », « mont war-raok gant ar
brezhoneg », inscription à l' école par correspondance, Skol
Ober propose plusieurs niveaux, du débutant au
confirmé. Enfin petit détour par l'université de Rennes,
afin de taquiner la licence grâce au
téléenseignement
Toutes
les langues minoritaires encore parlées en France, le basque, le
breton, le catalan, l'alsacien et bien d'autres encore, méritent
à la fois notre respect et notre attention. Elles font partie du
patrimoine de notre pays et leur
disparition serait une catastrophe tant
linguistique que culturelle. Le dépaysement à deux pas de
chez vous,
pourquoi ne pas y goûter?
-----------------
Pascal Epron
recherche Juliette Clochelune
pour Francopolis novembre 2008
|
|